Ο Σενέκας και ο Νέρωνας...

Ο Σενέκας ήταν ένας στωικός φιλόσοφος που έζησε στη Ρώμη τον 1ο μ.Χ. αιώνα. Μεγάλη μορφή για την εποχή του, σαν το Σωκράτη το δικό μας, και μάλιστα με σχεδόν το ίδιο τέλος.

Αφού προσπάθησε να ακολουθήσει πολιτική σταδιοδρομία και βρέθηκε μπλεγμένος άδικα σε μια αντιβασιλική συνωμοσία με αποτέλεσμα να εξοριστεί για μερικά χρονάκια εκεί γύρω στα 40 του, ανέλαβε παιδαγωγός του πιτσιρικά τότε Νέρωνα. Ο ίδιος ο Νέρωνας σαν βασιλιάς αργότερα έδωσε εντολή να τον συλλάβουν και να τον αναγκάσουν να αυτοκτονήσει. Γι' αυτό και λέω ότι είχε σχεδόν το ίδιο τέλος με το Σωκράτη. Διότι, ο Σενέκας δεν δικάστηκε καν για τα υποτιθέμενα εγκλήματά του. Άλλωστε, οι δίκες αποτελούσαν ένα περιττό στάδιο για το Νέρωνα, αφού είχε τη δυνατότητα να φτάνει απευθείας στις καταδίκες.

Σενέκας ο Στωικός λοιπόν. Ήρεμος άνθρωπος, ο οποίος έζησε και πλουσιοπάροχα για ένα φεγγάρι, αλλά και σαν επαίτης για ένα άλλο λίγο μεγαλύτερο. Η κεντρική ιδέα της φιλοσοφίας του ήταν ότι δεινά όπως ο ψυχικός πόνος, το άγχος, η οργή προέρχονται από την αναίτια υπεραισιοδοξία μας για τη ζωή. Κοινώς, όσο πιο αισιόδοξοι είμαστε, τόσο περισσότερο απογοητευόμαστε από τα παιχνιδίσματα και τις ανατροπές της Τύχης. Τύχη, την οποία ο ίδιος χρησιμοποιούσε σαν εργαλείο και τη βάφτισε Θεά Φορτούνα, προκειμένου να τονίσει ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να ελέγξει τα πάντα, δεν μπορεί να ορίσει το μέλλον. Γι' αυτό και πρέπει να δέχεται και να συμβαδίζει με τις συμφορές και τις ανατροπές που αργά ή γρήγορα θα συμβούν.

Η κυριότερη συμβουλή του ήταν: Φίλε, κάνε τον πρότερο διαλογισμό κομμάτι της ζωής σου, συνήθειά σου. Κάθε πρωί που ξυπνάς, σκέψου όλες τις συμφορές που μπορεί να συμβούν. Δεν μπορείς να ησυχάζεις ούτε για μια βραδιά, ούτε για μια ώρα. Καθόρισε τις ανάγκες σου έτσι ώστε να έρχονται σε όσο το δυνατό μικρότερη σύγκρουση με την πραγματικότητα. Αν δεν μπορείς να αλλάξεις την πραγματικότητα συμβάδισε μαζί της και δέξου την. Όσο περισσότερο προετοιμασμένος είσαι, τόσο ευκολότερα θα ξεπεράσεις τις απογοητεύσεις. Θα καταλάβεις ότι η ζωή και ο κόσμος δεν περιβάλλονται από δικαιοσύνη. Μην ψάχνεις δίκαια και άδικα στοιχεία στην ευτυχία και τη δυστυχία σου. Η Φορτούνα δε θα σε περάσει από δίκη, απλά θα ανατρέψει τη ζωή σου.

Όπως και αν επιχειρήσουμε να κρίνουμε τη θεωρία του Σενέκα, είναι σίγουρο ότι μπορεί να μας φανεί ιδιαίτερα χρήσιμη. Γεννιούνται όμως κάποια ερωτήματα, στα οποία θα ήθελα να δώσουμε, αν μπορούμε, κάποιες απαντήσεις. Είναι δυνατό να ελέγχουμε συνεχώς την αισιοδοξία μας; Είναι δυνατό να μην ονειρευόμαστε, αφού η συμφορά είναι αναπόφευκτη; Πώς θα εξακολουθήσει η πρόοδος και η εξέλιξη της κοινωνίας και της ιστορίας αν οι ανάγκες μας εναρμονίζονται απόλυτα με την πραγματικότητα;

Περιμένω απαντήσεις.

Τσάγια!!!


5 σχόλια :: Ο Σενέκας και ο Νέρωνας...

  1. Διαφωνώ μαζί του...αν δεν ονειρευόμασταν, δεν ημασταν αισιόδοξοι και δε ρισκάραμε, θα μέναμε τουλάχιστον στάσιμοι...ένα λατινικό ρητό λέει πως η τύχη ευνοεί τους τολμηρούς και με βρίσκει απόλυτα σύμφωνη! Φανταστείτε έναν κόσμο χωρίς απαιτήσεις απ' τη ζωή...απαισιόδοξο...πιστεύω πως αξίζει πολύ περισσότερο η αισιοδοξία με μία ενδεχόμενη απογοήτευση, από την απαισιοδοξία και την αποδοχή των συμφορών μας σαν φυσική εξέλιξη των πραγμάτων...άλλωστε κάτι τέτοιο δεν θα ήταν υγιές...ποιός μπορεί την καμπύλη των συναισθημάτων του να την κάνει ευθεία;;;

  2. Καλημέρα Θεόφραστε,

    ενδιαφέροντα ερωτήματα που απασχολούν και εμένα μια που τυχαίνει να διαβάζω Σένεκα και Επίκτητο αυτό τον καιρό.

    Νομίζω ότι η απάντηση στα πρώτα δύο ερωτήματα είναι όχι. Γιατί απλούστατα δεν μπορείς να ελέγξεις την σκέψη σου ή τα συναισθήματα σου. Έρχονται, αλλάζουν μορφές και φεύγουν σαν τα σύννεφα. Το μόνο που είναι στο χέρι μας να κάνουμε είναι να τις παρακολουθούμε. Να μην τις αφήνουμε να κυριαρχούν πάνω μας. Αισιόδοξες ή απαισιόδοξες δεν έχει σημασία. Δεν είναι αληθινές. Άστες να φύγουν όπως ήρθαν. Τα προβλήματα ξεκινάνε όταν τις δώσουμε πολύ σημασία και τις πιστέψουμε ως αληθινές.

    Την τρίτη ερώτηση δεν την κατανοώ απόλυτα. Καταρχήν η πραγματικότητα είναι πάντα υποκειμενική. Οι ανάγκες μας νομίζω πως όχι. Αλλά αυτό δεν έχει τόσο σημασία όσο το πρώτο σκέλος της ερώτησης: "να εξακολουθήσει η πρόοδος και η εξέλιξη της κοινωνίας". Εδώ χτύπησες ευαίσθητη χορδή μου :))
    Δεν πιστεύω ότι υπάρχει τέτοιο πράγμα! Ξέρω ότι όλοι μας το λέμε αυτό αλλά αναλογίσου: Παλιά σκοτώναμε με πέτρες και ρόπαλα, τώρα έχουμε "έξυπνες" βόμβες και πυρηνικά όπλα. Είναι αυτό πρόοδος; Παλιά ζούσαμε πιο ευτυχισμένοι με τα απαραίτητα ενώ οι περισσότεροι από εμάς δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς κινητά, αυτοκίνητα και έξω από την πόλη. Για εμένα ο άνθρωπος παραμένει ένα ακατανόητο τέρας όπως ακριβώς ήταν και την ημέρα που πρωτοπερπάτησε στη γη...
    Η μόνη δυνατή εξέλιξη νομίζω ότι είναι αυτή της συνείδησης με ότι αυτό συνεπάγεται.

    Την καλημέρα μου.

  3. aofsgirl... Το θέμα όμως είναι αν μπορείς ταυτόχρονα να είσαι αισιόδοξη αλλά και προετοιμασμένη για το αναπάντεχο. Δεν ξέρω αν θα μπορούσε να υπάρχει μια τέτοια ισορροπία. Η απογοήτευση σύμφωνα με τον Ρωμαίο τυπάρα θα έρθει αναπόφευκτα. Το ζήτημα είναι πως την αντιμετωπίζει ο καθένας.

  4. Iptamenos Ollandos... Μπορούμε πραγματικά να διαχωρίσουμε την συνειδησιακή εξέλιξη από τα υπόλοιπα; Μήπως αυτή ακριβώς η πορεία μπροστά δεν είναι που επιφέρει τις όποιες αλλαγές σε κοινωνικό επίπεδο;

  5. χμμ... δύσκολα μου βάζεις :)
    Αν ήταν έτσι τότε σύμφωνα με τα παραδείγματα που σου ανέφερα δεν μιλάμε για εξέλιξη αλλά για οπισθοδρόμηση. Νομίζω ότι μόνο κάποιες ελάχιστες μορφές κατάφεραν να ανυψώσουν την συνειδητότητά τους πάνω από την συλλογική και αυτοί κάνανε την διαφορά. Βέβαια τα πρόβατα που ακολούθησαν καπηλευόμενα τις ιδέες τους φτιάξανε τις διάφορες ιδεολογίες (-ισμούς) με τα καταστροφικά αποτελέσματα που όλοι ξέρουμε...